Verplicht Oekraïense vluchtelingen in te schrijven bij de VDAB

Zelfs maanden na de eerste vluchtelingenstromen uit Oekraïne blijkt dat het overgrote deel van de Oekraïense vluchtelingen niet werkt. In Nederland is 80 procent van hen wel aan de slag. “Dat is het gevolg van de Vivaldi-keuze om Oekraïense vluchtelingen meteen het recht op een leefloon toe te kennen”, zeggen Vlaamse Parlementsleden Axel Ronse en Maaike De Vreese. “Het roer moet dus om. Om dit talent niet te verspillen én onze arbeidsmarkt te versterken lanceren we vier maatregelen om de Oekraïense vluchtelingen te activeren. Verplichte inschrijving bij de VDAB, geen automatisch recht op leefloon en aandacht voor het Nederlands staan daarbij centraal.”

Meteen leefloon? Nauwelijks tewerkstelling door verkeerd beleid

De federale regering besliste om Oekraïense vluchtelingen als ‘tijdelijk ontheemden’ meteen een equivalent leefloon toe te kennen. Zonder verplichting om een inburgeringscursus of taalles te volgen. Ook zonder verplichte inschrijving bij de VDAB. “Het is duidelijk dat de begeleiding naar de arbeidsmarkt spaak loopt door het recht op leefloon, dat het Belgische Vivaldi-beleid weeffouten bevat en onvoldoende activerend is. We hadden dit ook voorspeld”, zeggen De Vreese en Ronse.

“Een alleenstaande moeder met een kind ontvangt zo 1600 euro en het groeipakket (kindergeld) voor haar kind. In Nederland krijgt men naast onderdak maandelijks 260 euro ‘leefgeld’ per persoon, aangevuld met een bijdrage bij van 215 euro (volwassen) en 55 euro (kind) als ze bij een gastgezin verblijven. Dat bedrag wordt trouwens vanaf februari 2023 verlaagd. Gezinnen ontvangen alleen kindergeld als ze werken”, weet De Vreese.  

In Nederland werkt 80 procent wel, in Vlaanderen werkt 80 procent niet

In Nederland loont het dus om te werken. Daar werkt intussen dan ook 80 procent van de Oekraïense vluchtelingen. In België zijn er nauwelijks gegevens over tewerkstelling. Wat we wel weten: in België zijn er 61.999 tijdelijke beschermingscertificaten uitgereikt aan Oekraïners. Daarvan verblijven er ongeveer 37.200 in Vlaanderen. Van hen genieten er liefst 29.116 mensen een equivalent leefloon, ofwel 78 procent. Maar onder die 37.200 zitten ook ouderen en kinderen. Dus van de mensen op beroepsactieve leeftijd hebben in verhouding nog meer mensen een leefloon, en zijn er nog minder aan de slag. “Waar in Nederland dus 80 werkt, is minstens 80 procent in Vlaanderen niet aan de slag”, aldus Ronse en De Vreese.

Klavertje vier

Om het talent van de vluchtelingen niet te verspillen, hen zelfstandigheid en een plaats te bieden in onze samenleving en om onze arbeidsmarkt te versterken lanceren Vlaams volksvertegenwoordigers Axel Ronse en Maaike De Vreese een klavertje vier om meer Oekraïense vluchtelingen aan de slag te krijgen.

1: Geen recht op leefloon

“We willen de afschaffing van het leefloon en pleiten voor bed, bad, brood. Dit is zuiver een keuze van Vivaldi, de Europese richtlijn tijdelijk ontheemden staat dit perfect toe”, zegt De Vreese.

2: Verplichte inschrijving bij VDAB

Oekraïense vluchtelingen moeten zich, in tegenstelling tot andere leefloners, niet inschrijven bij VDAB. De VDAB kan dus enkel een aanbod doen aan diegenen die zich vrijwillig inschrijven en kan wie werkonwillig is, niet sanctioneren, zelfs als ze een leefloon ontvangen. Slechts 6.298 Oekraïners schreven zich vrijwillig in bij VDAB waarvan er op vandaag nauwelijks 1.290 aan de slag zijn.

"We verwachten dat VDAB een belangrijkere rol speelt om de Oekraïense vluchtelingen te begeleiden naar werk. Maar dan moeten zij verplicht worden om zich in te schrijven bij VDAB. Pas dan kan er in samenspraak met het OCMW systematisch een traject naar werk worden opgestart met begeleiding, coaching en opleiding’, stelt Ronse. Het leefloon wil de N-VA afhankelijk maken van de activeringsbereidheid en de effectieve stappen naar werk. “We dringen bij de bevoegde Vlaamse minister aan om hier zo snel mogelijk werk van te maken.”

Vandaag weet de overheid niet hoeveel Oekraïense vluchtelingen hier effectief aan de slag zijn. In Nederland weet men dit wel. Een verplichte inschrijving bij de VDAB zou ook voor dit probleem een oplossing zijn.

3: Traject op maat

Om een equivalent leefloon toe te kennen, onderzoekt het OCMW de werkbereidheid. “Dat is vandaag te vrijblijvend en ongestructureerd. Een intensieve, consequente en maatgerichte begeleiding naar werk is noodzakelijk. Geef VDAB de verantwoordelijkheid om de regie van deze activeringstrajecten in handen te nemen’, situeert Ronse.

Op basis van de specifieke noden van de betrokkene moet een traject op maat worden uitgetekend. Betrek hier zeker ook de expertise van de privésector. We vragen een plan waarbij iedereen snel en doelgericht wordt gescreend.

Bovendien is het van belang dat er snel kan overgegaan worden tot de erkenning van diploma’s waar mogelijk. Hiervoor moet samen met de Oekraïense overheid naar oplossingen gezocht worden want de Vlaamse administratie is afhankelijk van informatie uit het herkomstland.

4: Nederlands

Tot slot: 80 procent van de Oekraïense vluchtelingen spreekt geen of onvoldoende Nederlands. “Dat hoeft geen struikelblok te zijn om aan de slag te gaan. Maar we moeten wel inzetten op die taalkennis: er is een brede waaier aan mogelijkheden om het Nederlands te leren, bijvoorbeeld via taallessen en taalcoaching op de werkvloer, afgestemd op de vereisten voor de job. Wie aan de slag is, kan al doende de taal leren”, zegt De Vreese.

Vlaamse Regering neemt maatregelen

De  Vlaamse Regering neemt maatregelen die op langere termijn de zelfredzaamheid van Oekraïners in Vlaanderen verhogen. Ze stellen alles in het werk om een maximale inschrijving van de Oekraïense vluchtelingen bij VDAB te garanderen.

Daartoe worden drie complementaire sporen opgezet. Ten eerste worden vandaag alle Vlaamse lokale besturen aangeschreven met de vraag om de ontheemden zo veel mogelijk in te schrijven bij VDAB. Daarnaast werkt Vlaanderen aan een kader om van de inschrijving bij VDAB een verplichting te maken. Tot slot wordt tewerkstelling ook opgenomen als een van de hoofdthema’s binnen de Taskforce Oekraïne. Zij maken een overzicht van het huidig aanbod van VDAB en de lokale besturen om concrete voorstellen op te maken rond een betere toeleiding.

“Vlaanderen slaat zo de handen in elkaar met de lokale besturen om de Oekraïense vluchtelingen alle kansen te geven. Van bij het uitbreken van het vreselijke oorlogsconflict hebben we hen in Vlaanderen opvang geboden, nu bieden we hen ook alle kansen op onze Vlaamse arbeidsmarkt. Werken is en blijft de belangrijkste factor voor maatschappelijke integratie in onze Vlaamse samenleving. Dat kan op termijn ook zorgen voor minder druk op de huisvesting en opvanginitiatieven zelf vanuit Vlaanderen”, besluit Vlaams minister Matthias Diependaele.